Plantage Crappahoek, Suriname
“Een gedeeld verleden”
Op zaterdag 9 december 2017 heeft mevrouw Ellen-Rose Kambel het bord met de naam van plantage Crappahoek overhandigd aan het bestuur van de Stichting Beheer Park Rusthoff. Mevrouw Kambel is een nazaat van een tot slaaf gemaakte huisbediende op de koffieplantage Crappahoek in Suriname,destijds eigendom van de firma Charbon en Zoon.
Op initiatief van mevrouw Kambel heeft zij samen met de heer Frans Charbon, een directe nazaat van de familie Charbon, onderzoek gedaan naar beider geschiedenis. Over deze bevindingen hebben mevrouw Kambel en de heer Charbon in november 2017 in de Julianakerk in Sassenheim de presentatie “Een gedeeld verleden” gegeven. Toen heeft mevrouw Kambel aangegeven het te waarderen indien het bord met de naam Crappahoek ter nagedachtenis aan het slavernijverleden van Nederland een plaats zou krijgen.
Door de zoektocht van mevrouw Kambel en de heer Charbon naar hun gedeeld verleden, is duidelijk geworden dat er een relatie is tussen park Rusthoff en het slavernijverleden van Nederland. De plantages van de firma Charbon en Zoon, waar slaven tewerkgesteld waren, hebben mede bijgedragen aan de welvaart van de familie Charbon. Een gegeven waar we niet aan voorbij willen gaan en waar we ook onze bezoekers op willen wijzen. Park Rusthoff is, net zoals veel andere buitenplaatsen in Nederland, mede door het gebruik van slaven op de plantages in onze koloniën gefinancierd. Dat is niet iets waar we ons als bestuur schuldig over voelen, kan iemand zich schuldig voelen over iets waar men niet aan heeft deelgenomen? Maar we voelen ons wel verantwoordelijk om dit deel van onze geschiedenis bekendheid te geven.
Korte geschiedenis van park Rusthoff
In de Gouden Eeuw zijn de meeste buitenplaatsen ontstaan. Welgestelde mensen ontvluchtten massaal de stad, waarin het vooral in de zomer door het ontbreken van riolering niet prettig vertoeven was. Op veel plaatsen in het land, vaak niet ver van de stad, werd grond aangekocht en ontstonden buitenplaatsen. In het voorjaar verhuisden vele gezinnen met de complete huisraad naar “buiten”. Hele ketens van buitenplaatsen ontstaan dan vooral op plaatsen die goed bereikbaar waren, over en langs het water, langs oude bekende routes zoals hier bijvoorbeeld op de oudste zanderige duinruggen langs de kust. De landgoederenzone vanaf Rijswijk, Den Haag die doorloopt tot ongeveer Beverwijk in Noord Holland is een prachtig voorbeeld. Tegenwoordig bekend onder de naam “Hollands Buiten”.
Op 15 april 1791 koopt de heer Jean Adam Charbon buitenplaats Rusthoff, buitenhuis met park en aanpalende grondenvande heerJacob van den Berg. De familie Charbon heeft op “Rusthoff” zo’n 125 jaar gewoond, eerst als zomerverblijf, later voor permanente bewoning. Tussen 1830 en 1850 werd het park in landschapstijl omgevormd door J.D. Zocher jr., de meeste beroemde landschapsarchitect van de familie Zocher. In 1917 koopt de gemeente Sassenheim de buitenplaats en in 1924 wordt het landhuis afgebroken. Van de oorspronkelijke buitenplaats van 27 ha resteert nu nog 6 ha, het huidige park Rusthoff.
Relatie Crappahoek en park Rusthoff
Begin 18e eeuw vlucht de vader van Jean Adam, Pierre Antoine Charbon, met familie uit Zwitserland naar Nederland. In de daaropvolgende jaren wordt de familie welvarend door diverse activiteiten, begonnen met een hoedenmakerij, vervolgens uitgebreid met scheepvaart, assurantiën, financieringen en plantages in Berbice (Nederlandse kolonie en onderdeel van Nederlands-Guiana, het huidige Guyana) en Suriname. Plantage Crappahoek in Suriname is door de firma Charbon en Zoon aangeschaft in 1826. Rond 1858 zijn de voorouders van mevrouw Kambel door de firma Charbon en Zoon als slaaf gekocht van een andere plantage eigenaar. In 1863 werd het einde van de slavernij in Suriname en op de Antillen officieel afgekondigd, dat was inNederlands-Indië een paar jaar eerder geruisloos gebeurd. Nederland was laat; Denemarken in 1803, Groot-Brittannië in 1834 en Frankrijk in 1848 waren Nederland voorgegaan. Na hun vrijmaking werden de slaven verplicht om nog minstens tien jaar op contractbasis op de plantages te blijven werken. De slaveneigenaars kregen 300 gulden vergoeding voor elke vrijgemaakte slaaf.
De familie Charbon had buitenplaats Rusthoff ongeveer 35 jaar in bezit toen de plantage Crappahoek werd aangeschaft. Ook zijn de voorouders van mevrouw Kambel relatief kort eigendom geweest van de firma Charbon. Toch heeft het bestuur van de Stichting Beheer Park Rusthoff besloten om dit bord in park Rusthoff te plaatsten. Mevrouw Kambel heeft haar familiegeschiedenis en die van de familie Charbon in de context geplaatst van het Nederlandse koloniaal verleden. Het bestuur is van mening dat aandacht gegeven moet worden aan het slavernijverleden van Nederland, een minder mooi deel van onze geschiedenis. Op het dieptepunt van de slavernij werkten er op 400 plantages in Suriname ongeveer 50.000 slaven.
Onwetendheid over het slavernijverleden is een mogelijke voedingsbron voor racisme.
Bronnen: NRC Handelsblad, prof van Stripiaan | Dr. Mr. Ellen-Rose Kambel | Stichting Het Rijks Museum | F. Charbon